Veel mensen zijn gefascineerd door het water, niet alleen schilders. Water kan kalm en roerloos zijn, zoals een vijver of een rustige meer waar het oppervlak zo glad is als een spiegel. Water kan daarentegen ook heel spannend zijn, zoals de branding op het strand of een stroomversnelling. Water en ook de reflectie in het water zijn vrij complexe onderwerpen om te schilderen met olieverf. In deze blog geef ik je enkele tips hierover.
De kleur van het water
Gewoonlijk wordt gedacht dat water blauw van kleur is, maar in feite is water zelf kleurloos en neemt het de kleuren op van de dominante kleur in de lucht en zijn omgeving. Op een windstille dag weerspiegelt de zee het blauw van de lucht, terwijl het water er op en stormachtige dag bruingroen uit kan zien. Toch zie ik soms schilderijen, waarin de kleur van de lucht en de zee totaal verschillend zijn. Deze schilders begrijpen de basisregel niet, waardoor het onnatuurlijk overkomt. Een combinatie van bruine lucht met turquoise blauw water kan natuurlijk niet. Dan is er geen sprake van harmonie in het schilderij. En het klopt niet met de werkelijkheid.
Water schilderen
Ik ga even uit van bewegend water. Als je dat water wilt schilderen dan kun je dat opbouwen in drie stappen:
- Schilder eerst de donkere vlakken (afbeelding 1)
- Schilder de middentonen en de hooglichten (afbeelding 2)
- Neem een zachte kwast en veeg voorzichtig de kleuren in elkaar (dassen genoemd) (afbeelding 3)
Basisregels
Voor het schilderen van reflectie in het water zijn er enkele basisregels die je moet weten. Een veel gemaakte fout is dezelfde kleur te gebruiken voor het land en de reflectie in het water. Een donkergroene boom reflecteert dan ook donkergroen in het water. Dat is niet zo. Wat op het land donker is, zal in het water lichter zijn. En wat op het land licht is, zal in het water donkerder zijn. De reflectie van lucht in het water is weer anders. Omdat water een grotere dichtheid heeft dan lucht, zal het licht absorberen. Herhaal daarom niet dezelfde waarde van de lucht in de waterreflecties. Water zal bijna altijd donkerder zijn dan de lucht die het weerspiegelt. Denk aan de zee, die maar een deel van het licht absorbeert. Water wordt weer lichter als de reflectie plaatsvindt op water dat nog ligt op het strand. Kleuren worden dan minder verzadigd en vager in waterreflecties. Zelfs wit zal in het water grijs worden. En ten slotte vermijd alle harde randen in waterreflecties. Neem een zeer zachte kwast of waaier om de harde randen te dassen, zodat de kleuren in elkaar overvloeien. In mijn schilderij (bovenaan dit blog) zie je goed hoe ik de randen van de spiegeling van het riet heb verzacht, zodat het ook lijkt op een spiegel.
Stilstaand water
Stilstaand water komt het meeste voor in vijvers en meren. Perfecte reflecties in roerloos water zijn misschien leuk om te schilderen, maar als ze perfect zijn zijn ze niet meer dan een omgekeerde kopie van de weerspiegelde objecten. Voor schilders verdient stilstaand water echter niet de voorkeur. Een omgekeerde kopie van de objecten op het land leidt meestal teveel af en komt het schilderij niet ten goede. Veel schilders beelden liever licht bewegend water uit, waarbij de reflectie (licht) wordt vervaagd en/of wordt gebroken in het water.
Reflectie in water
Reflectie schilderen in licht bewegend water is wat schilders meestal toepassen. Je krijgt dan van die mooie zachte rimpelingen in het water of een vage kopie met weinig details. Het is dan geen kopie van een object op het land, maar een iets vervaagd en gebroken spiegeling. Hoe schilder je nu een dergelijke spiegeling? Er zijn een paar basisregels:
- de spiegeling is rechtstreeks naar beneden
- de spiegeling van het object op land is bij bewegend water soms langer in het water doordat het object vervormt. Dit is afhankelijk van de hoek en de afstand waarop je naar het object kijkt
- hoe meer het water beweegt hoe meer de spiegeling gebroken wordt, uit elkaar wordt getrokken en vervormt.
- bij sterk bewegend water zie je vaak alleen nog fragmenten van de spiegeling in het water
Bij licht bewegend water schilder ik bijvoorbeeld het meer en een vage spiegeling van de objecten van het land. Let op de basisregel dat donkere objecten lichter spiegelen en lichtere objecten donkerder. Zorg in het begin ervoor dat de verfkleuren niet door elkaar heen gaan. Schilder het meer en de te spiegelen objecten tegen elkaar aan. Met een zachte kwast kun je dan voorzichtig de kleuren van het meer en de gespiegelde objecten iets in elkaar laten vloeien. Een schildertruc is om bij licht bewegend water iets te laten drijven op het water, b.v. takjes, zeewier, bladerresten, etc. De spiegeling is naar beneden, terwijl deze objecten horizontaal worden geschilderd. Je kunt ook her en der een paar zwakke golfjes op het water over de spiegeling heen schilderen. In mijn schilderij (bovenaan dit blog) zie je goed hoe ik enkele golfjes over de spiegeling heb heen geschilderd. Doe dit voorzichtig, zodat je zo weinig mogelijk de eerder geverfde laag (als deze nog nat is) beroerd. Dit soort elementen op het water toevoegen versterkt de spiegeling.
Bij meer bewegend water gaat deze truc niet meer op en moet je de te spiegelen objecten meer kronkelig en soms onderbroken schilderen. Schilder dan de objecten kronkelig naar beneden én ook langer dan het object zelf. Bij sterk bewegend water schilder je alleen enkele fragmenten in het water. De kleuren van de spiegeling worden in het water dan meestal donkerder en doffer. Schilder dan her en der onder het object de kleur van de spiegeling in het water, waarbij de spiegeling meebeweegt met de golven van het water.
Zeer heldere uitleg waarvan ik dit beter kan begrijpen en er mijn voordeel mee kan doen.
heldere uitleg over het ‘bewegend water’.
Past u dezelfde techniek ook toe bij het schilderen van plooien in bvb linnen? Ik bedoel: eerst de donkere vlakken en daarna naar lichtere vlakken + dassen van de kleuren? Groetjes.
Heel mooi beschreven, zal er zeker mijn voordeel mee doen. Bedankt
Dank voor uitleg! Een van mijn zeeschilderijen ‘klopt’ niet. Weet nu wat me te doen staat.
Dit was heel fijn om te lezen
Zeer interessant